توسعه سریع فناوری اطلاعات در عصر کنونی باعث شده است تا اکثر اطلاعاتی که تاکنون روی کاغذ نگهداری  می‌شد در فضای مجازی قرار گیرد. این تحولات منجر شده است تا اطلاعات در معرض هک و تهدیدات سایبری قرار گیرد. برای مقابله با تهدیدات فضای مجازی و بهبود امنیت اطلاعات سازمان خود می‌توانید خدمات امنیت اطلاعات شرکت پیشگامان را مرور کنید.

Haven (هِیوِن)، نام برنامه اندرویدی جدیدی است که توسط ادوارد اسنودن توسعه داده شده و دیروز در گیت‌هاب منتشر شده است. این برنامه که روی هر گوشی اندرویدی قابل نصب است، گوشی موبایلتان را به یک حسگر محیطی تبدیل می‌کند که می‌تواند تغییرات محیطی مثل نور، حرکت و صدا را تشخیص داده و از طریق برنامه امن سیگنال به اطلاع شما برساند. گرچه این برنامه هنوز برای iOS منتشر نشده است اما کاربران آیفون می‌توانند با خرید یک گوشی اندرویدی ارزان قیمت، از امکانات این برنامه استفاده کرده و اطلاعات را به گوشی آیفون خود بفرستند. همچنین این برنامه می‌تواند در صورت بروز حادثه، صدای ضبط شده از محیط یا عکس‌های گرفته شده را به گوشی اصلی شما بفرستد. البته افرادی که به هر دلیلی ممکن است در خطر باشند، می‌توانند این برنامه را روی گوشی اصلی خود نصب کرده و دوست یا آشنای خود را بعنوان امین خود انتخاب کنند تا اطلاعات برای او ارسال شود. با توجه به متن‌باز بودن برنامه Haven و تنوع حسگرهای موجود در گوشی‌های موبایل، اسنودن امیدوار است تا این برنامه برای کاربردهای بیشتری توسعه پیدا کند.

این برنامه علاوه بر حسگرهای نور، صدا و حرکت، می‌توانند اتصال یا قطع اتصال گوشی از شارژر را نیز تشخیص دهد. همچنین امکان ارسال اطلاعات از طریق پیامک و دسترسی به اطلاعات از طریق Tor نیز وجود دارد. این برنامه را می‌توانید بطور مستقیم از گوگل یا از طریق کد QR زیر دریافت کنید.

برای چندین سال، احراز هویت دو مرحله‌ای به عنوان مهم‌‌ترین توصیه در امنیت فضای مجازی اشخاص به شمار می‌رفت، ابزاری که شرکت‌های فناوری اطلاعات دیر به اهمیت آن پی بردندالبته بعد از هک شدن حساب‌های توییتر، آمازون و اپل «مت هونان» در سال2012 [1]، جنبشی برای استفاده از این شیوه‌ی احراز هویت شکل گرفتدر آن زمان تعداد اندکی از شرکت‌های فناوری اطلاعات احراز هویت دو مرحله‌ای را ارائه می‌کردنددر نتیجه، کارزار عمومی بزرگی شکل گرفت که شرکت‌ها را مجبور به پیاده‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای برای جلوگیری از سرقت حساب کاربران می‌کرد.

پنج سال از آن زمان می‌گذرد و به نظر می‌رسد پیاده‌سازی نسبتا گسترده‌ی احراز هویت دو مرحله‌ای، از توجه به آن کاسته باشدتقریبا تمام سرویس‌دهنده‌های بزرگ فضای مجازی، نوعی از احراز هویت دو مرحله‌ای را ارائه می‌کنند اما انواع مختلف آن، تفاوت‌های زیادی در نحوه‌ی محافظت از حساب‌های افراد دارندهکرهای مستعد مشکل چندانی برای دورزدن پیاده‌سازی‌های ضعیف احراز هویت دو مرحله‌ای ندارند؛ چراکه رویکرد شرکت‌ها به این نوع احراز هویت، مانند قرص آسپرین بوده است (راه حلی ساده، یکپارچه و چند‌منظوره برای حل اکثر مشکلات امنیتی!) ولی واقعیت پیچیده‌تر از این استگرچه چارچوب کلی این ویژگی هنوز امنیت مناسبی را ارائه می‌کند اما زمان آن رسیده که نسبت به محدودیت‌های آن واقع‌بین باشیمدر سال 2017، فقط داشتن احراز هویت دو مرحله‌ای کافی نیست.

در پنج سال گذشته، بیشترین تمرکز کارزار احراز هویت دو مرحله‌ای، سایت twofactorauth.org بوده استهدف این سایت رسواسازی سایت‌ها و محصولاتی است که از این نوع احراز هویت استفاده نمی‌کننداین سایت با معرفی شرکت‌هایی که احراز هویت دو مرحله‌ای ندارند، راه ساده‌ای برای کاربران فراهم می‌کند تا با ارسال توییت به این شرکت‌ها، از خجالتشان دربیاینداین سایت روزی چند صد هزار توییت برای خوار کردن این شرکت‌ها می‌فرستدبه نظر می‌رسد این کارزار جواب داده باشدتقریبا تمام شرکت‌ها نوعی از احراز هویت دو مرحله‌ای را ارائه می‌دهندشرکت‌هایی مثل آمازون و بیت باکت هم اخیرا خود را با این احراز هویت وفق دادند اما نتفلیکس شاید بزرگ‌ترین شرکتی باشد که هنوز در مقابل آن مقاومت می‌کندهمینطور تنها سرویس‌های ایمیل گمنام مثل میگادو وmail.com احراز هویت دو مرحله‌ای ندارندبخش‌هایی مثل شرکت‌های هواپیمایی و بانک‌ها هم ممکن است از قافله عقب باشند اما اکثر شرکت‌ها پیام کاربران را گرفته‌اند: «اگر احراز هویت دو مرحله‌ای ندارید، از سرویس دیگری استفاده می‌کنیم».

اما پیروزی کمی آشفته‌تر از آنیست که کسی گمان می‌کردده‌ها نوع مختلف از احراز هویت دو مرحله‌ای وجود دارد که امکان لیست کردن همه‌ی آن‌ها در این مطلب نیستبعضی از سرویس‌ها از پیامک برای ارسال کد تایید استفاده می‌کنند، برخی هم از طریق ایمیل.سرویس‌هایی هم هستند که از روش‌های سخت‌تری مثل برنامه‌ی احراز هویت گوگل (Google Auth) استفاده می‌کنندهمچنین با پرداخت 18 دلار می‌توانید درایو usbمخصوصی خریداری کنید که به عنوان مرحله‌ی دوم احراز هویت شما استفاده شود؛ این شیوه بوسیله‌ی اکثر سرویس‌ها پشتیبانی شده و از امن‌ترین روش‌های موجود می‌باشد (تا زمانی که usb را گم نکنید!). جدای از روش‌های سخت‌افزاری، اکثر سرویس‌ها رمز دوم را از طریق بسترهای مخابراتی ارسال می‌کنندبا توجه به امکان رهگیری (Intercept) پیام‌ها در میان راه، بعضی از این روش‌ها امنیت پایین‌تری نسبت به بقیه روش‌ها دارنداما آنقدر تعداد این روش‌ها زیاد است که حتی کاربران ماهر از روش‌های امن‌تر اطلاع ندارند چه رسد به مشتریان عادی.

از همان ابتدا وعده‌ی امنیت احراز هویت دو مرحله‌ای در سراشیبی قرار گرفتدر سال2014 هکرها با هدف قرار دادن سرویس‌های خدماتی بیت کوین، از طریق رهگیری توکن ها و استفاده از شیوه‌های بازیابی حساب، راهی برای دورزدن مرحله دوم احراز هویت پیدا کردنددر بعضی موارد هکرها مستقیما حساب اپراتور تلفن همراه را هدف قرار داده و با فعال‌سازی سرویس هدایت تماس (Call Forwarding) توانستند رمز دوم را دریافت کنند.این حمله‌ها معضلی جدی برای کاربران بیت کوین به وجود آورد چراکه تراکنش‌های چند هزار دلاری، هکرها را ترغیب می‌کرد تا از روش‌های معمول فراتر بروندهمین ماه گذشته یکی از کاربران بیت کوین هزار دلار از طریق هک شدن حساب ورایزن (Verizon) از دست داد [2]این حملات فقط برای کاربران ماهر مشکل ساز نیست؛ ماه گذشته سایت The Intercept سندی منتشر کرد که نشان می‌داد هکرهای روس نقشه‌ای برای هدف قرار دادن حساب‌های دو مرحله‌ای مقامات انتخاباتی آمریکا داشتنددر نمونه‌ای دیگر، بنیانگذار کریپتوکت اعلام کرد که ثبت یک دستگاه آلوده به نرم‌افزار مخرب، به هکرها اجازه‌ی شکستن احراز هویت دو مرحله‌ای را می‌دهد.

اکثر این مشکلات مربوط به خود احراز هویت دو مرحله‌ای نیست، بلکه مربوط به هر چیزی است که احراز هویت دو مرحله‌ای به آن وابسته استبه عنوان نمونه دورزدن روال بازیابی حساب کاربری، نفوذ به تجهیزات سخت‌افزاری و زیرساخت‌های حامل از نقاط ضعف این احراز هویت هستندزیرساخت‌های مخابراتی بزرگ‌ترین نقطه ضعف هستنددر صورت لو رفتن حساب کاربری اپراتورهای تلفن همراه، ربودن تماس یا پیامک‌های دریافتی افراد کار چندان دشواری نیستبرای نرم‌افزارهایی مثل سیگنال که فقط به شماره موبایل افراد وابسته‌اند، دسترسی به حساب اپراتور می‌تواند به منزله‌ی دسترسی به حساب نرم‌افزار سیگنال باشددر عین حال، اپراتورها جزء کندترین شرکت‌ها در بکارگیری روش‌های احراز هویت امن هستند؛ بطوریکه یا از پین کد استفاده می‌کنند که براحتی قابل دور زدن است یا با سولات امنیتی پیش‌پا افتاده، حساب کاربری افراد را در اختیار هکرها می‌گذارند.

در همین حال، خاتمه دادن به روش‌های احراز هویت دو مرحله‌ای که ناامن بودنشان محرز شده است، کار دشواری استسال گذشته سازمان ملی استاندارد و فناوری آمریکا (NIST)به علت خطر رهگیری و اسپوفینگ، پشتیبانی خود از احراز هویت پیامکی را قطع کرد؛ اما شرکت‌های فناوری در واکنش به آن بسیار کند بودند چراکه در عین امنیت پایین، استفاده از آن آسان است و تا زمانی که اسمش احراز هویت دو مرحله‌ای باشد، اکثر کاربران تفاوتش با بقیه روش‌ها را نمی‌فهمندهمینطور رویکرد اکثر شرکت‌ها در قبال احراز هویت دو مرحله‌ای، فقط برای گذاشتن علامت تیک جلوی چک لیست امنیتی شرکتشان است.

عجله برای پیاده‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای، علاوه بر مشکلات امنیتی، باعث سردرگمی کاربران هم شده استبعد از جنجال سیستم آیکلود اپل که باعث لو رفتن عکس‌های خصوصی بسیاری از کاربران شد، اپل سیاست جدیدی معرفی کرد که در آن فراموش کردن رمز عبور و «کلید بازیابی حساب» ممکن است منجر به قفل دائمی حساب کاربر شودبه عبارت دیگر سخت‌تر شدن سیاست ها و روش‌های احراز هویت ممکن است باعث شود کاربران عطای احراز هویت دو مرحله‌ای را به لقایش ببخشند و از همان روش‌های معمول رمز عبور استفاده کنند.

گوگل از معدود شرکت‌هایی است که به مشتریان سازمانیش اجازه می‌دهد تا استفاده از توکن‌های ناامن مثل SMS را به کل مسدود کننددر این سرویس، گوگل به مدیر فناوری اطلاعات سازمان این اجازه را می‌دهد تا همه‌ی کاربران سازمان را مجبور به استفاده از یک روش لاگین مخصوص بکندالبته این روش بیشتر برای سازمان‌هایی کاربرد دارد که یک مدیر وظیفه‌ی سیاست‌گذاری امنیت و آموزش کاربران را بر عهده داردمعلوم نیست که چگونه می‌توان چنین سیاست سختی را برای میلیاردها کاربر جیمیل پیاده‌سازی کرد.حقیقتی که درباره‌ی اکثر کاربران وجود دارد این است که امنیتی بیشتر از آن چیزی که فکر می‌کنند به آن نیاز دارند را نمی‌پذیرندبنابراین سرویس‌دهندگان باید سیاستی را برگزینند که دارای تعادل مناسب بین میزان امنیت و کاربرد آسان باشد.

هیچ کدام از این مطالب به معنی بیهوده بودن احراز هویت دو مرحله‌ای نیست، بلکه نشان می‌دهد که این روش آن داروی همه‌کاره‌ای که متخصصین فکرش را می‌کردند نیستگرچه اضافه کردن یک کد عبور دوم باعث سخت‌تر شدن روال لاگین می‌شود، اما هکرها همیشه رویکردی جدید برای حملات خود پیدا می‌کننددرواقع نقاط ضعفی مثل بستر مخابراتی و بخش خدمات مشتری سازمان‌ها هستند که تعیین‌کننده‌ی میزان امنیت حساب کاربران هستندهمین باعث می‌شود تا انتخاب امن‌ترین برنامه کاربردی به امر بسیار دشواری تبدیل شود زیرا کشف این نقاط ضعف با بررسی ظاهری، کار غیرممکنی استبه همین دلیل پیشگامان امنیت سایبری باید از بحث احراز هویت دو مرحله‌ای فراتر رفته و روی تشخیص تهدید تمرکز کنندارزیابی اطلاعات محیطی مثل «رفتار کاربر در صفحه‌ی لاگین» یا«اطلاعات دریافتی از دستگاه یا مرورگر کاربر» می‌تواند بهترین رویکرد برای تشخیص رفتارهای مشکوک هنگام ورود به حساب کاربری باشدلذا در آینده، علاوه بر جلوگیری از نفوذ، باید روی تشخیص تهدید هم تمرکز ویژه‌ای کرد؛ به خصوص شرکت‌های بزرگی مثل فیسبوک و گوگل که علاوه بر دسترسی به اقیانوسی از اطلاعات، بخش‌های بزرگی از سازمانشان را به یادگیری ماشین و هوش مصنوعی اختصاص داده‌اند.

نتیجه‌ای که در دراز‌مدت حاصل خواهد شد همان چیزیست که در گذشته داشتیممدیران سازمانی کاربران را خلع سلاح خواهند کرد و امنیت اطلاعات به متخصیص سپرده خواهد شداین الزاما خبر بدی نیست زیرا تشخیص تهدید نیز همانند احراز هویت دو مرحله‌ای، حساب‌های کاربران را امن‌تر خواهد کرد با این تفاوت که این سیستم برای کاربران ملموس نبوده و تشخیص امنیت سرویسی که از آن استفاده می‌کنند را سخت‌تر می‌کندهمین باعث می‌شود تا کاربران در موقعیت دشواری قرار بگیرندالبته هنوز هم استفاده از احراز هویت دو مرحله‌ای، پیشنهاد خوبی به کاربران است اما کافی نیست.

1 https://www.wired.com/2012/08/apple-amazon-mat-honan-hacking/

2 https://medium.com/@CodyBrown/how-to-lose-8k-worth-of-bitcoin-in-15-minutes-with-verizon-and-coinbase-com-ba75fb8d0bac